Hastane Projelendirme Ve Uygulama Safhaları

Bu sayımızda, hastanelerin projelendirme ve uygulama safhalarında ne tür aşamalardan geçmesi gerektiğini ve günümüzde nasıl sorunlarla karşılaştığımız konularına değinmek istedik.

Yapım aşamasında bir yapının projelendirilmesinde yatırımcı, düşünce aşamasından başlayan, mimar, mekanik ve elektrik disiplinleriyle devam eden bir süreç işlemektedir.

Bir yapıda ana proje mimari projedir. Mimari proje esas alınarak diğer mühendislik projeleri hazırlanır ve uygulamaya yönelik olarak detaylandırılır. Yapının kullanım amacına uygun olması ancak tüm disiplin projelerinin birbirleriyle uyumu ile sağlanabilir. Ülkemizde uygulaması alışkanlık hâline almış şekliyle; dizayn sırasında koordineli çalışmalar ihmal edildiği için projelerin inşai imalat aşamasında şantiyede tamamlanması gibi kabul gören usulün sonucunda, tesisat cihaz ve donanımlarının yerleşim ve tesisatların uygulanmasında karşılaşılabilecek zorluklar veya hastanenin işletme sürecinde ortaya çıkabilecek muhtemel olumsuzluklarını önlemek mümkün olamamaktadır. Hijyen ve steril koşulların sağlanmasında ve korunmasında, başlangıç ve asıl önlemler mimari tasarım ile başlar, tesisat uygulamaları ile devam eder. Özellikle mimar ve mekanik mühendisleri için proje tasarımında; operasyon türüne göre ameliyathane ve diğer steril hacimler, yardımcı mahallerin mimari yerleşimleri, tesisat mühendisliği cihaz donanımları ile sterilizasyon ve dezenfeksiyon amaçlı klima projelendirme detayları, havalandırma detayları, mutfak, çamaşırhane ve benzeri yardımcı birimlerin doğru yerleşimleri, bu mahallere ait tesisatların uygulamaya yönelik detayları ve geçiş güzergâhları, cihaz seçimi ve uygulama detayları, hacimlerin; alan, yükseklik ölçülerinin tespit kriterleri ile doğrudan uygulamaya yönelik projelendirme esasları dikkate alınmalıdır. Mekanik tesisat için gerekli olan, binanın kalbini oluşturan mekanik odaların yerleri, büyüklükleri mimari grupla tasarım aşamasında görüşülerek önceden belirlenmelidir. Ayrıca bina içinde gerekli konforun ve ihtiyaçların sağlanabilmesi için gerekli olan havalandırma, tesisat ve baca şaftlarının da mimari grupla tasarım aşamasında görüşülerek önceden belirlenmesi gerekmektedir. Bu tür gereksinimler tasarım aşamasında düşünülmediği takdirde uygulama esnasında ciddi sıkıntılara yol açmakta, mimarilerin değişmesine, sıkışık kullanışsız mekanik odaların oluşmasına ve bazı gereksinimlerden ödün vermeye kadar istenmeyen sonuçlar doğurmaktadır.

Ülkemizde uygulaması âdet olmuş inşai aşama esnasında mimari yerleşimin sıklıkla değiştirilmesi mantığı ile hareket edildiğinde bazı konuları inşai aşama süresinde veya sonrasında düzeltmek mümkün olamamaktadır.

Bu nedenle, sıklıkla vurgulandığı gibi fikir aşamasından başlayarak yatırımcının, konusunda uzman ve deneyimli mimar, mekanik, inşaat, elektrik, elektronik mühendisleri ile kurulması düşünülen sistemlerle ilgili mühendis ve uzmanlar başta olmak üzere uzman sağlık personelinden kurulu çalışma grubunu oluşturması gerekmektedir.

Ülkemizde, hastaneler ve steril ortamlar konusunda yayınlanmış bulunan TS ISO14644–1/2/4/5/7 Standartı ile 2002 tarihinde yayınlanarak günümüze kadar çeşitli değişiklikleri kapsayan Sağlık Bakanlığı “Özel Hastaneler Yönetmeliği’’ bulunmaktadır. Ancak, özellikle mekanik proje tasarımında daha çok uluslararası düzenlemelere itibar edilmektedir.  Bunların arasında;  US 209E,  DIN 1946/4, ve birleştirilmiş Avrupa Standardı olan ISO14644 Standartlarını sayabiliriz. Ülkemizde hastane tesisatı mekanik proje tasarımında en çok  

DIN 1946–4 Standardının kullanılması alışkanlık halini almış ve kabul görmektedir.

Projelendirme ve uygulama sırasında ayrıca farklı basınç bölgesi gerektiren hijyenik 

mekânlar dizayn edilmesi gerekir. Farklı basınç bölgeleri oluşturulmasında en önemli etkenlerin başında, doğru debi ve hesaplamaların yanı sıra odalar arası hava akışı ile belli değerlerde akış basıncının sağlanması gelmektedir. Bu uygulamanın amacı, hava akışının bölümler arasında yönlendirilerek temiz kabul edilen ve korunmak istenen bölüme komşu bölümlerden hava girişinin önlenmesidir. Klima sistemleri tasarlanırken, bazı bölümlerin temizlik sınıfları nedeniyle korunması amacıyla üfleme/egzoz hava debilerinin uygun şekilde ayarlanması ile odalarda pozitif/negatif basınç oluşturulur ve aradaki debi farkı önceden belirlenmiş kapı, pencere veya benzeri açıklıklar gibi yollarla arzu edilen bölümlere tahliye edilir. Temiz mahallerde pozitif (+), az kirli mahallerde nötr (±), çok kirli mahallerde negatif (-) basınç bölgeleri oluşturulur.

Ameliyathane gibi hijyen gerektiren mekânlarda ise diğer projelerde karşımıza pek çıkmayan filtre sistemleri ve hijyenik cihazlar kullanılması gerekmektedir. Tüm ameliyat salonlarında en az 3 kademe filtreleme yapılır. Genellikle 1. ve 2. filtre kademeleri cihaz içinde, 3. kademe filtre odası içindeki menfezden hemen önce yerleştirilir. Gerekli görülmesi halinde 3. kademe filtreden önce F9 klasında 4. filtre konulabilir.

1. Kademe filtre santral içinde en az F5 klasında hatta F7 klas kullanılması önerilir. 

2. Kademe filtre santral içinde F9 klasında, 

3. Kademe filtre mahalde H13 klasında HEPA olmalıdır. 

Egzoz menfezlerinde F5 klasında lif tutucu filtre konulması gerekir.