Çatı Bahçeleri

Nüfus yoğunluğunun her geçen gün arttığı şehirlerde, düzensiz şehirleşmeye ve betonlaşmaya bağlı olarak çok katlı ve birbirinin görüş açısını kapatan yüksek binalar ve estetik yoksunu gecekondular yer almaktadır. Bunun yanında kişisel yeşil alan ihtiyaçları hem genişlik, hem de nitelik yönünden nüfus oranına göre yetersiz kalmaktadır. Şehir merkezlerinde ve banliyölerde yapılan rekreasyon alanları doğa ile buluşma gereksinimini karşılamak için yeterli olamamaktadır. Bu nedenle, şehircilik ve iş merkezlerinin yoğun bulunduğu bölgeler için çatı bahçeleri olmazsa olmazımız haline gelmiştir. 

Çatı bahçeleri aslında bitkilendirilmiş çatı sistemlerinin bir parçasıdır. Bitkilendirilmiş çatı sistemlerini ayırıcı özellikleriyle tanımlayan ve sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılabilen terimler ise eko-çatı (ecoroof), yaşayan çatı (living roof), çatı bahçesi (roof garden) ve yeşil çatı (green roof) olarak sıralanabilir (Tohum, 2011). 

Çatı bahçesi, çatıda uygulanmış bitkilendirme ve rekreatif kullanım alanı oluşturmayı ifade eder. Aynı zamanda şehir merkezlerinde oluşturdukları sağlıklı ve yüksek kaliteli yaşam alanı nedeniyle de yaşamsal öneme sahiptirler. 

Bunlardan bazıları:

Atıl durumda olan çatı alanlarını şehirlere kazandırır. 

Beton, çinko ve kiremit görünüm yerine bitkisel ve doğal görünümlü yüzeyler oluşturur. 

Betonlaşma arasında bitki örtüsü hem ısı ve ses izolasyonu hem de binalara estetik bir görünüm sağlar.

Bitki örtüsü sayesinde daha az tozlu ve bol oksijenli ortamlar oluşturur. 

Bu alanlar ortak kullanım alanları olması sebebiyle iletişimi arttırırken stresin etkilerini azaltarak rahatlatıcı ve dinlendirici alanlar yaratır.

Çatı bahçeleri oluşturulurken çatının yönü, yüksekliği, kullanım amacı ve yoğunluğu ile bulunduğu bölgenin iklim koşulları göz önüne alınmalıdır (güneşlenme, rüzgâr hızı, sıcaklık vb). Ayrıca statik hesapları üzerine gelecek olan, kuru ve işlem görmüş toprak, bitki, bank, kum, taş yükü vb. gibi tüm ağırlık unsurları ile alanı kullanması planlanan insan sayısının ağırlığı da dikkate alınmalıdır.

Bitki seçimi ve konumlandırılması ile sulama çatı bahçesinin işlevselliği için çok önemlidir. Seçilen bitkilerin susuzluğa, rüzgâra, egzoz gazı ve duman etkilerine dayanıklı, formu kontrol altına alınabilen, budamaya dayanıklı, yatay ve saçak kök gelişimi gösteren özellikte olmasına özen göstermeli, küçük hacimli ince dokulu ve fazla boylanmayan türler seçilmelidir. Binada ağaççıklar kolon üzeri ve kirişlere denk getirilmelidir. Pergola ve kameriyalar tercih edilirken bunlar sarılıcı bitkilerle süslenmeli, güneşli, gölgelik ve kuytu alanlar oluşturulmalıdır. 

Çatılardaki en büyük problem ise rüzgârdır. Bu yüzden de çatı bahçelerinde rüzgâr, buharlaşmayı ve bitkide su kaybını arttırdığı gibi boylu bitkilerin devrilmesine de sebep olur.  Aynı zamanda rüzgârdan korunaklı alanlar oluşturulmaz ise kısıtlı kullanım alanlarına dönüşür.  

Bitki kökleri farklı derinliklere ihtiyaç duyar.

Çim, yer örtücüler ve mevsimlikler 8-15 cm, 

Küçük çalılar 15-30 cm,

Ağaççık ve büyük çalılar 30-60 cm, 

Ağaçlar 65 cm ile 100 cm gibi… 

Bunun yanında diğer önemli unsur sulamadır.

Su bitki için ne kadar faydalı olsa da bir o kadar da zararlıdır. Sulama bitkinin ihtiyaç duyduğu miktarda suyu kök bölgesine ulaştırmaktır. Çatı bahçelerinde yağmur (doğal yoldan) ve şebeke suyu ile bitkinin su ihtiyacı karşılanır. Fazla yağmur ve sulama suyu zararları ise, sağlıklı bir drenaj (volkanik tüf, ponza taşı veya sentetik elek malzemeleri ) ile bertaraf edilebilir. Bunun ile baş edebilmek için modern yöntemler ile sulama suyu miktarı ölçülerek ve otomatize edilerek sulama yapılmalı, ahtapot veya damla sulama yöntemleri tercih edilmelidir.  

Bir diğer önemli husus ise yalıtımdır. Çatı özellikle yoğun bir suyla temasa maruz kalacağı için çok kaliteli bir yalıtıma ihtiyaç duymaktadır. Doğru seçilen bir yalıtım malzemesi ve yöntemi binanın ömrünü de uzatacaktır.

Çatı bahçeleri kaliteli malzemeler ve doğru projelendirme ile kaotik şehir ve iş hayatı içerisinde nefes alabileceğimiz, doğaya dokunabileceğimiz mola alanlarınız olma yolunda hızla ilerliyor.