Yatırımcılara Ulaşmada Yenilikçi Bir Model - Kitle Fonlaması

KİTLE FONLAMASI (CROWD FUNDING)

Bir iş fikriniz veya projeniz olması ve bunu hayata geçirebilmek için paraya ihtiyaç duymanız halinde ilk yöntem ailenizden veya arkadaşlarınızdan ödünç ya da karşılıksız para istemek olacaktır. Para temininin daha profesyonelleşmiş yolu ise, finans kurumlarından borç temin etmektir.

Ya tanımadığınız birçok kişiye projenizi anlatıp hayata geçirebilmek için bu kişilerin bazılarından finansal destek alsanız! Artık çokça uygulanan bu modele Kitle Fonlaması denmektedir.

Kitle Fonlaması; nispeten küçük veya başlangıç aşamasında iş fikri olup bunu hayata geçirmek için finansal kurumlara ulaşmada zorluk yaşayan girişimcilerin, bu girişimlerinin desteklenmesi için birden çok kişiye ulaşıp bu kişilerden finansal destek almasıdır. Bu destek borç verme veya bağış şeklinde olabilmektedir. 

Kitle Fonlaması Türleri

Borca Dayalı Yatırımcıların projeye borç verip karşılığında belli bir vadede kâr ile geri almaları.

Paya Dayalı Yatırımcıların projeye borç verip karşılığında proje için kurulan şirketten pay almaları.

Bağışa Dayalı Yatırımcıların projeye karşılıksız bağış yapmaları.

Ödüle Dayalı Yatırımcıların projeye yaptıkları katkı karşılığında küçük hediyeler almaları.

Bu yöntemin kullanımı henüz çok eski olmasa da ilk Kitle Fonlama benzeri örnekler için 13. yüz yıla kadar gidebiliriz. Deniz ulaşımında yaşanan gelişmelerle beraber para sahibi tüccarlar uzak bölgelere yapılan gemi yolculuklarının masraflarını finanse etmeye başlamışlardır. Elbette buradaki beklenti, uzak ve keşfedilmemiş topraklardan gelecek olan kıymetli madenler, baharatlar ve kölelerden elde edilecek olan gelir olmaktadır.

Ünlü yazar Alexander Pope, antik Yunan eseri İlyada’yı İngilizce’ ye tercüme ederken okurlarından, her sene bir ciltlik tercüme yapma sözü karşılığında bağış almış ve eseri altı sene içerisinde tamamlamıştır. Tamamlanan her cildin ön sözüne bağışçıların isimleri yazılarak kişiler onore edilmiştir.

Modern iletişim araçları kullanılarak yapılan ilk kitle fonlaması modelinin mimarı Joseph Pulitzer’dir. 1885 yılında Fransa tarafından Amerika Birleşik Devletleri’ne hediye edilecek olan ünlü Özgürlük Heykeli’nin nakliye ve kurulum masrafları sebebi ile gönderilememe durumu oluşmuştur. Pulitzer, yazdığı gazete olan The New York World’de bir bağış kampanyası başlatmış, 1 ve 5 USD arasında değişen bağışlarda tutara göre değişen boyutlarda heykelin mini bir kopyası hediye edileceğini belirtmiştir. 5 ay gibi bir sürede gereken 250.000 USD toplanmış ve Özgürlük Heykeli New York’a gelebilmiştir.

2008 yılında yaşanan global kriz sonrasında borçlanma maliyetlerinde yaşanan artışlara bağlı olarak küçük veya başlangıç aşamasındaki şirketler doğru maliyetler ile finansmana erişimde zorluklar yaşamaya başlamışlardır. Zorluklar, bu tip iş fikirlerinin doğrudan yatırımcılara ulaşması fikrini doğurmuştur. İnternet ve sosyal medyanın yaygınlaşması, proje veya iş fikirlerinin geniş bir kitleye ulaştırılmasına ve tanıtılmasına olanak sağlamaya başlamıştır. İnternet üzerinden, sadece yeni projelerin tanıtım ve finansmanına yardım etmek için kurulan yüzlerce platform oluşmaya başlamıştır. Yıllar boyunca sadece finans kurumlarının kullanımında olan finansal teknoloji, internetin her yere ulaşması ile beraber herkes tarafından kullanılabilir ve geliştirilebilir duruma gelmiştir. 

Günümüzde ağırlıklı olarak Çin, Amerika ve Avrupa’da olmak üzere Kitle Fonlaması modeli ciddi oranlarda büyümektedir. 2020 yılında 400 milyar USD olan global pazar büyüklüğünün 2023 yılında yaklaşık 500 milyar USD’ye ulaştığı tahmin edilmektedir. Bundan 10 sene önceki pazarın 3,5 milyar USD olduğunu düşünürsek, küresel anlamda hızla büyüyen bir piyasadan bahsetmekteyiz.

Türkiye’de henüz başlangıç aşamasında sayılan Kitle Fonlaması kültürü, pandemi sonrasında yaygınlaşmaya başlamıştır. Küçük ölçekli projeler ve iş fikirleri, kurulan internet platformları vasıtasıyla yatırımcı veya bağışçı bulmaya başlamışlardır. Türkiye, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) vasıtası ile ilk defa 2019 yılında ve sonra 2021 yılında olmak üzere Kitle Fonlaması ile ilgili tebliğ yayınlayarak bu sistemin mevzuatını hayata geçiren ilk 10 ülkeden biri olmuştur.  2022-2023 yıllarında 74 proje yaklaşık 20.000 kişiden yatırım almış ve toplamda 700 milyon TL’lik bir hacme ulaşılmıştır. 2024 Ocak ayı itibarı ile SPK nezdinde faaliyet izni almış yaklaşık 15 adet platform bulunmaktadır. Hızla büyüyen platformlarda 2025 yılına kadar yaklaşık 6 milyar TL’lik işlem hacmine ulaşılacağı tahmin edilmektedir. Paya ve borca dayalı olarak projelere katılan yatırımcıların paraları, platformların regülasyona tabi olmaları sebebi ile koruma şemsiyesi altında bulunmaktadır. Bu, pazarın sağlıklı ve hızlı büyümesi için önemli bir etkendir. Oluşturulacak vergisel teşvikler hacmin çok daha fazla artmasına yardımcı olacaktır.

1997 yılında, Amerika turnesini finanse etmek için internet üzerinden hayranlarından bağış toplayan İngiliz rock grubu Marillion’dan bu yana dijital dünyada çok şey değişti ve gelişti. 2025 yılında dünyadaki 75 milyar cihazın internet üzerinden birbirine bağlı olacağı hesaplanmakta. 

Artık küçülen büyük dünyamızda her fikir en uzak mesafelerdeki insanlara bile ulaşabilmekte, herkes potansiyel yatırımcı veya bağışçı olabilmektedir.